NASA´ nın günlerce önceden tüm Dünya´ ya duyurduğu, merakla beklenen son "süpriz" açıklamasında Mars´ ın atmosferinini yitirme nedeni olarak Güneş´ ten gelen ve saatteki hızı 1,6 milyon kilometreye ulaşan proton ve elektron partikülleri akımlarınının oluşturduğu "güneş rüzgarlarının" ( Solar Wind ) olduğunu açıkladı.
İyi güzel de NASA aynı güneş rüzgarlarının 4,5 milyon yıldır Dünya´ nın atmosferini neden sıyırıp atamamış olma nedenini hiç düşünmemiş mi?
Benim çocukluğumda ( yani 1970´ lerde filan...) Mars´ a bir gök cisminin çarptığı ve bu yüzden atmosferini kaybettiği fikri ileri sürülürdü. Bence bu görüş NASA´ nın yeni açıklamasından daha mantıklı. Zira gezegenlerin gök cismi ile çarpmaları tamamen rastlantısal bir olaydır. Yörüngelerinin kesişimesi durumunda büyük bir gök cismi gezegenlerden herhangi birine çarpabilir, bir diğerine ise çarpmayabilir. Fakat Güneş rüzgarlarının etkisi Güneş sistemimizdeki tüm gezegenler için aynıdır. Gezegenlerin kendi aralarındaki mesafe, Güneş´ e olan uzaklıklarının yanında devede kulak kalır.
O yüzden bu yeni tez bana mantıksız geldi.
Eskiden bizim ünlü yerbilimcimiz Nafi Toksöz hoca NASA´ da çalışırken, biz Türkiye´ deki 1963 Çınarcık Depremi´ nin büyüklüğünü bile ölçemezken, NASA, hassas cihazlar ile Ay´ daki depremleri filan tespit edip şiddetlerini ölçerdi.
Bizler de NASA´ nın bu çalışmalarını anında tercüme ederek yayınlayan TUBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi´ nden okur, bu bilgileri oradan öğrenirdik.
Şimdilerde NASA durup durup, arada sırada ipe sapa gelmez fikirler yumurtlayan, Dünya´ nın dört bir yanındaki bilimsel disiplinden geçmiş insanların alay konusu olan ne idüğü belirsiz fikirler üreten verimsiz, sıradan bir KİT ( Kamu İktisadi Teşebbüsü) haline gelmiş bana kalırsa.
Yok efendim Mars´ ta su bulunmuş muş..
Bunda şaşıracak ne var? Tabi bulunacak, Mars´ ta hidrojen ve Oksijen elementi yok mu? Olmaz olur mu? Tüm gezegenlerin malzeme kaynağı Güneş olduğu için hidrojen ve oksijen neden Dünya´ da olup Mars´ ta bulunmasın?
Hidrojen ile oksijenin kimyasal reaksiyona girmeleri Mars´ ta yasaklanmış mı?
Ne münasebet?
Yerkürenin çeşitli yerlerine dağılmış halde bulunan 1,4 milyar kilometreküp suyun varlık sebebi buharlaşma-yağış-toprağa geçme-yüzeysel akıntılar şeklinde devam eden "hidrolojik döngü" (su döngüsü) olsa da burada gözlerden kaçan ince bir ayrıntı gizlidir. Gezegenlerin ilk oluştukları günden beri mantolarında hapsolarak kalmış, ve gezegen yüzeyine ulaştığı güne kadar da hiç Güneş ışığı görmemiş, yani daha önce atmosferik su döngüsüne hiç dahil olmamış "jüvenil su" diye bir su çeşiti vardır. Bu jüvenil su hem manto malzemesinin kimyasal yapısının içinde hem de atom siteleri arasındaki boşluklardaki parazitik alt latiste gömülü olarak bulunur. Yüzeye yaklaştıkça (üst mantoda..) bu kez çatlak sistemlerinin içerisinde bünye suyu (formation water) olarak bulunur. Bu moleküler su, aslında birer silikat asiti tuzu olan kayaç malzemesi içeren tüm gezegenlerde, molekül yapısına dahil olarak bulunmak durumundadır. Gezegenin atmosferinin olup olmaması bu kuralı değiştirmez.
Eğer söz konusu gezegenin kabuğunda (Dünya´ da olduğu gibi..) çatlak sistemleri de mevcut ise bu kez bu siteler arası (intersititial) su, çatlak sistemlerine bünye suyu olarak ejekte olacaktır. O zaman bu suyun sığda yer alanına ?yer altı suyu? denilir. Yer altı suları da hapsolmuş veya devingen olarak iki farklı şekilde bulunabilir. Hareketli yer altı suyu için devrenin bir yerinde atmosferik su olması söz konusudur. Hapsolmuş su ise atmosferik su olsun yada olmasın varlığını yüz milyonlarca yıl aynı akiferde (yer altı sularını su kaynaklarına ileten gözenekli toprak veya jeolojik oluşumlar..) sürdürebilir. Bu durumda hapsolmuş su, içinde bulunduğu kayaçların suda eriyebilen tuzlarını zamanla eritir. Mars´ ta NASA´ nın varlığını iddia ettiği suyun kaynağı, pekala atmosferik çevrimden destek almayan hapsolmuş su sızıntısı olabilir. Sızıntının nedeni ise büyük bir olasılıkla Mars´ ın çevresinde, biri ters biri düz dönen Phobos ve Deimos uydularının oluşturduğu minik tektonik deformasyonlardır.
NASA, şimdi de Mars´ ın atmosferini kaybeyme sebebinin "manyetik alanının olmaması" yüzünden olduğunu açıklamış.
Mars´ ın manyetik alan şiddeti asla "sıfır" değerinde değildir, bu ölçülebilen bir değerdir fakat mevcut manyetik alan şiddeti Dünya´ ya nazaran oldukça zayıftır.
Yani NASA açıklamaya Mars´ ın manyetik alanı olmadığından.. diye başlayarak daha ilk etapta yanlış bir hipotezle izah etmeye başlayınca sonuç da ister istemez yanlış olmak zorunda.
Gezegen oluşum teorisine göre Güneş´ ten kopan gezegenler zaman geçtikçe, dış kabuktan içerilere doğru soğuyup yüzeylerinde bir kabuk, merkezlerinde ise ergimiş bir demir-nikelden oluşan sıvı bir çekirdek oluşturmuşlardır. İlk zamanlar Dünya´ nın çekirdek sıvısı bugüne oranla çok daha fazlaydı. Dolayısıyla Güneşin manyetik alanından daha fazla etkilenmişti. Güneşin manyetik alanından etkilenen çekirdek sıvısı belli bir yönde devinmeye başladı. Kuzey ve güneydeki iki manyetik kutup ( N ve S ) bu sebeple oluştu. Bu iki manyetik kutbun varlığı yüzünden manyetik alan kuşakları oluştu. Bu manyetik alan kuşakları Güneş´ in manyetik alan kuşaklarıyla kesişti ve Dünya kendi ekseni etrafında dönmeye başladı. Mars´ ın manyetik kutupları hiç olmasaydı kendi ekseni etrafında hiç dönemez uzayda çakılı kalırdı. Güneş sistemindeki tüm gezegenlerin kendi ekseni etrafındaki dönme hareketleri sahip oldukları "manyetik alanları" sayesinde olur. Güneş sistemindeki gezegenlerin manyetik alan güçleriyle, kendi eksenleri etrafındaki dönüş hızları arasında bir orantı vardır. Merkür, Venüs, Dünya, Mars gezegenlerinin manyetik alanları zayıftır. O yüzden kendi eksenleri etrafındaki dönüş hızları da düşüktür. Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün gezegenlerinin manyetik alanları güçlüdür. O yüzden kendi eksenleri etrafındaki dönüş hızları yüksektir. Bu durumda esas sorun Mars´ ın manyetik alana sahip olmadığı için Güneş rüzgarlarına maruz kalması değil, Mars´ ın bir zamanlar var olan bu manyetik alanını nasıl kaybettiği olmalıdır. Aslında Mars´ ın manyetik alanını tümden ortadan kalkmayıp zayıflamıştır. Bu zayıflama nedenini en iyi açıklayan görüş de büyük bir gök cismi ile çarpışmasıdır. O çok şiddetli çarpışma yüzünden büyük bir olasılıkla Mars´ ın çekirdeği çok büyük bir hasar görmüş, çekirdeğin 3/4 ´ü dış kabuğu delerek gezegen yüzeyine ulaşmış ve katılaşmıştır. Tümden yok olmayıp iyice küçülen çekirdeğin sağladığı manyetik alan ise Mars´ ın günümüzde var olan ve ölçülebilen zayıf manyetik alanını oluşturmuştur. Yani NASA´ nın dediği gibi manyetik alanı olmadığı için Güneş rüzgarlarına maruz kalması yüzünden atmosferini kaybettiği tezi doğru gibi görünse bile, eksiktir. Esas neden manyetik alanını kaybetmesi veya manyetik alan şiddetinin zayıflaması değil manyetik alan değişimine sebep olan olaydır. Bu olay ise Mars´ ın büyükçe bir gök cismi ile şiddetli çarpışması olayıdır. Şayet o çarpışma hiç yaşanmamış olsaydı, Mars´ ın manyetik alan şiddeti azalamazdı.
Yok efendim Mars´ ın atmosferini Güneş rüzgarları sıyırıp atmış mış..
Mış mış da mış mış..
Mister Obama, bu böyle olmayacak, NASA´ yı tez zamanda özelleştiriver bari!
Nohudu koydum tasa, tarlayı bıraktım nadasa, bir dahaki sefere dersine iyi çalış NASA!
