İstanbul Depremi` ni takside bağlamak isteyen ben değilim. Karlshure Teknoloji Enstitüsü´ nden Tobias Hergert ve GFZ Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi´ nden Oliver Heidbach efendiler Nature Dergisinde yayınlanan makalelerinde İstanbul Depremi için taksitli olur diyorlar. Yani 7,6 lık tek deprem yerine 7 civarında ve 7 nin altında birkaç deprem meydana gelir diyorlar.
Makalelerini okudum. Kısaca GPS verileri yani bugüne kadar yapılan ölçümler güvenilir değil, bu değerler olması gerekenden daha yüksek ölçülmüş diyorlar.
Böyle bile olsa, fayların karakteri değişmedi ki. Bir kaç tane 7 civarında deprem olacağına deprem iki kat süreyle bekler yine 7,6 olur. Kuzey Anadolu Fayı üzerinde genelde veya özel olarak Marmara Bölgesi` ndemeydana gelen depremler hep 7 den büyük.
GPS kelimesi ingilizce Global Positioning System ( küresel konumlama sistemi ) kelimelerinin kısaltılmış halidir. GPS küresel konumlama sistemleri ile, kayma hızı ölçümü yapılacak fayının bulunduğu bölgede yatay yer kabuğu hareketleri ölçülür.
Dünya` da uydulardan GPS ölçümleri 1970` li yıllardan itibaren yapılmaya başlandı. GPS` nin faylar üzerindeki kayma hızını ölçme amacıyla kullanıma girmesi 1987-1988 yılları arasında başladı. Türkiye` de GPS ölçümlerine 1988` de başlandı. Bu ilk ölçümlerde, ilkel GPS düzenekleri yüzünden çok hata vardı. GPS` ler 1990` larda çok büyük gelişme gösterdi. Gelişmeleri tüm dünyayla aynı anda Türkiye` ye de uygulandı. Hassas veriler 90`lı yıllarda toplamaya başlandı. Şu anda Dünya` nın en gelişmiş ülkelerinin elinde GPS ölçümleri olarak geçmişe dönük ne kadar bilgi varsa Türkiye` de de o kadar var. San Andreas Fayı için yapılan ölçümler hangi tarihte başlamışsa Kuzey Anadolu Fayı için yapılan ölçümler de o tarihte başladı. San Andreas Fayı için yapılan ölçümler ne kadar hassas ise Kuzey Anadolu Fayı için yapılan ölçümler de o kadar hassastır .
Küresel konumlama sistemleri ( GPS ) verilerine göre küresel tektonik hareketlerden ( plakarın birbirine göre olan hareketi hareketleri ) dolayı Kuzey Anadolu Fayı` nın yüksek bir yıllık kayma hızına sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu tektonik hareket KAF boyunca ayrıca bir gerilme ( stress) alanı oluşturduğundan gerilim hesaplamalarında kullanılmaktadır.
Sensörlerin (algılayıcıların arttırılıp (ek alıcılar doğruluk oranını yükseltir.) ölçümler yeri tam olarak bilinen sabit bir GPS baz istasyonuna gönderilirse bir 2.54 cm´ in 10´ da 1´ i kadar küçük, ani yer hareketleri net olarak izlenebilir. Bilim adamları, bu yeni teknolojik yetenek sayesinde fayların hareketlerini araştırıyorlar.
GPS, ülkemizde de en çok yer bilimciler ve jeofizikçiler tarafından kullanılıyor. Örneğin Marmara Fayı` ndaki veya diğer deprem bölgelerindeki hareketleri izlemek için yere yerleştirilen cihazlarla uzaydan alınan sinyaller sayesinde fay hatlarındaki yer değiştirmeler izleniyor.
Bu sayede örneğin Fayın Marmara bölgesindeki hareketi yılda 2,54 cm, Ege bölgesinde 3 cm olarak açıklanabiliyor. Yerdeki bu yer değiştirmeler veya kaymalar, faydaki yıllar içinde enerji birikimi konusunda hesaplamalara yardımcı oluyor. Böylece, fayın kırılma zamanı hakkında hesap yoluyla ayrıntılı bilgiler elde edilebiliyor.
Ben şahsen geçmişte yapılmış GPS ölçümlerinin doğru olduğu kanaatindeyim. GPS ölçümleri yanlış yapılmış olamaz. Çünkü fayların üzerinde yapılan kayma hızı ölçümleri, matematiksel hesapla elde edilen sonuçlarla bire bir olarak çakışmaktadır. Faylar üzerindeki kayma hızları büyük depremlerin arasındaki süreler ile de uyumludur. Ve tarihsel depremlerle uyumludur.
Eğer Marmara Bölgesi` ndeki fayların kaymma hızlarını Alman biraderlerin varsaydığı değerler olarak kabul edersek, İstanbul için büyük depremin tekrarlama peryodu 250 yıldan 500 yıla çıkar. O zaman da 1509 yılından sonra Marmara Denizi` nde hiç bir büyük deprem olmaması gerekirdi. Oysa 1766 yılında büyük bir deprem olduğunu biliyoruz..
Alamanların KAF` ın tarihçesinden haberleri olmadığı her hallerinden belli oluyor.
