11 basın örgütünün kamuoyuna yaptıkları ortak açıklamada, “Basın İlan Kurumu’nun ahlâk bekçiliğini reddediyoruz” denildi.
Basın Konseyi, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın İş, Ekonomi Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın ortak açıklaması şöyle:
“Basın İlan Kurumu’na keyfi bir tutumla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlâk Esasları kararını reddediyoruz.
Sansür yasasındaki hükümlere uyum ve hazırlık niteliğinde olan bu kararın, yasa geri çekilmesine karşın Resmi Gazete’de yayımlanması ‘ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürüdür.
Basın İlan Kurumu, tüm yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlanıyor. Bunu kabul etmeyeceğiz. Sansürü artıracak yeni ahlâk ilkelerine karşı hukuki girişimleri başlatıyoruz.
Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nda, gazeteci üyelerin itirazlarına karşın 27 Mayıs 2022’de kabul edilen yeni Basın Ahlâk Esaslarına Dair Genel Kurul Kararı, 6 Temmuz 2022 günü Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Dezenformasyon bahaneli sansür yasasının geri çekilmesinin sağlanmasına karşın yasaya hazırlık niteliğinde olan bu Genel Kurul kararını reddediyoruz. Çünkü bu kararla Basın Ahlâk Esaslarına getirilen güncelleme, İletişim Başkanlığı’nın daha önce Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan Basın Kartı Yönetmeliği hükümleri gibi hukuki belirlilikten uzak ve yoruma açık hükümlerle yapılmıştır.
Basın İlan Kurumu’nun 1994 tarihli Basın Ahlâk Esasları’nı ortadan kaldıran, muğlak ifadelerle yeni esaslar getiren bu kararla, ‘terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsel verilmesi’, ‘aile yapısını bozmaya yönelik yayınlar’, ‘Türk toplumunun milli ve manevi değerlerini korumak’ gibi kişiye göre farklı yorumlanabilecek hükümler eklenmiştir.
İnternet yayıncılığındaki hızlanmanın etkisiyle doğrulama ilkesinin işletilmediği yayınlar gerekçe gösterilerek alınan yeni Basın Ahlâk Esasları kararı, soyut belirsizliklerle dolu, eski esaslarda yer alan ve gazetecilerin eleştirilerine neden olan ifadeler korunarak alınmıştır. Örneğin ‘ahlâka aykırı yayın yapılamayacağı’ şeklindeki eski hüküm ‘genel ahlâka’ olarak değiştirilmiştir. Bu hükümdeki ‘genel ahlâk’ ifadesi, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç şüphesiz taraflı olarak yorumlanabilecektir. Aynı şekilde ‘Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına aykırı yayın yapılamayacağı’ ve ‘Türk toplumunun ortak milli ve manevi değerlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamayacağı’ şeklindeki hükümler de hukuki belirlilikten, nesnellikten, kapsayıcılıktan uzak ve kişiye göre yorumlanabilecek hükümlerdir.
Basın İlan Kurumu Yönetim Kurulu’nun daha önce kötüye kullandığını herkesin gördüğü resen ceza verme yetkisi, yeni ahlâk ilkeleriyle güçlenecek, iktidarın sopası durumuna gelecektir. Eleştirel basına yönelik cezalandırma furyası, yeni ahlâk ilkeleriyle internet sayfalarının ve sosyal medya hesaplarının da denetim altına alınıp ceza kesilmesiyle yaygınlaşacaktır.
Kaldı ki, resmi ilan dağıtımı nedeniyle maddi gücü elinde bulunduran Basın İlan Kurumu’nun aynı zamanda ahlâki değerlendirme yapması etik ilkelerin ruhuna ve doğasına aykırıdır. Ayrıca, Basın İlan Kurumu, yapısı itibariyle siyasi bir kurum olduğu için böyle bir değerlendirme yapması apaçık siyasi güdülerle cezalandırma çabasıdır.
Genel Kurul’un mayıs ayının son haftasında yapılan toplantısında gündeme getirilen bu yeni Basın Ahlâk Esasları kararı, Genel Kurul’da temsil edilen basın meslek örgütleri tarafından eleştirilmiş, reddedilmiştir. Yeni esaslar, Genel Kurul’un gazeteci üyelerinin itirazlarına rağmen 7 karşı oyla kabul edilmiştir. Gazetecilerin etkin katılımı olmadan basınla ilgili mevzuat yapılamayacağı, yapıldığında da çok ciddi sorunlar ortaya çıkacağı bir kez daha kanıtlanmıştır. Genel Kurul Kararı, normlar hiyerarşisine tamamen aykırıdır. Kanunlarla düzenlenmiş hususların bir kez de ‘karar’ ile düzenlenmesi hukuken mümkün değildir. Yeni esaslardaki muğlak ifadeleri yargıya taşımak için hukuki girişimleri başlatıyoruz.
Kamu adına, yönetici pozisyonda olanlara sesleniyoruz. Basın İlan Kurumu, önemli bir kurumdur. Bu önemli kurumu ceberut ve intikamcı değil, katılımcı karar süreçleriyle işletin. Gazetecilik suç değildir. Elinizi kalemimizden çekin!”