İyotun besinsel önemi tiroit bezinin metabolizmasında rol almasından kaynaklanmaktadır. Günümüzde iyotlu su, tuz ve ekmek kullanımı sayesinde iyot yetersizliği nadiren görülür. Bununla birlikte, iyot eksikliği ülkemizin belirli bölgelerinde halen önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. İyot eksikliği, tüm dünyada en yaygın mikro besin yetersizliği nedenleri arasındadır. İyot yetersizliği zeka geriliği ve yeni doğan ve bebeklerde ölüm riskini artırıyor!
Okan Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Irmak Sayın Alan, ?´İyodun vücudumuzdaki tek fizyolojik rolü tiroit hormonlarının bir parçasını oluşturmaktır. Dolayısıyla yetersiz iyot alımı tiroit bezinde fonksiyon bozukluğuna (hipotiroitizm) yol açmaktadır. İyot eksikliği bunun dışında guatr, zeka geriliği ve yeni doğan bebeklerde artmış ölüm riski ile ilişkilidir´´ dedi.
İyot kaynakları; Toprak ve suda değişen oranlarda iyot bulunmaktadır. İyot doğal olarak balık ve deniz ürünlerinin yanı sıra içme suyu ve sebzelerde bulunur. Süt ürünleri, iyot içeren dezenfektanlardan gelen iyot emilimi nedeniyle iyot içerir. Ekmek imalatında kullanılan bazı hamur oksitleyiciler de iyot içerebilir. Birçok ülkede sofra tuzuna iyot eklenmektedir.
İyot ihtiyacı; Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen günlük iyot alımı miktarları aşağıdaki gibidir;
? 5 yaşına kadar olan bebekler ve çocuklar için günde 90 mikrogram iyot
? 6 ila 12 yaş arası çocuklar için 120 mikrogram
? 12 yaş ve üstü çocuklar için günlük 150 mikrogram
? Hamilelik ve emzirme döneminde günde 250 mikrogram: Hamilelerde iyot ihtiyacı yüksektir. Gebelik sırasında şiddetli iyot yetersizliği, fetusta nörolojik gelişimin bozulmasına neden olmaktadır.
Okan Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Irmak Sayın Alan, İyot eksikliğini önleme ve tedavisi konusunda önemli tavsiyelerde bulundu.
Toplum bazında: En sık kullanılan yöntem sofra tuzlarına iyot eklenmesidir. Diğer alternatifler; iyodize yağ (Lipiodol), iyotlu su ve iyot tabletleri veya damlalardır. Ek olarak, gıdaların iyot açısından zenginleştirme çalışmaları halen devam etmektedir.
Birey bazında: Birey için iyot uygulamaları içerisinde, her 2-4 hafta arasında bir potasyum iyodür çözeltisinin ağızdan uygulanması ve 100-300 mikrogram potasyum iyodür ihtiva eden tabletlerin günlük verilmesi bulunmaktadır. İkincisi, gebelik ve emzirme döneminde artan iyot ihtiyaçlarını karşılamak için önerilen iyot preperatlarının rutin olarak kullanılması olabilir. Ancak iyot açısından yeterli ülkelerdeki genel nüfus için, iyot takviyeli gıdalardan (örneğin, iyotlu tuz) elde edilene ek olarak iyot takviyesi gerekli değildir.
Gebelik ve emzirme dönemi: Dünya Sağlık Örgütü hamilelik ve emzirme döneminde günlük 250 mcg iyot alımını önermektedir. Ancak hipotiroitizm tedavisi için levotiroksin kullanan kadınlarda iyot takviyesi gerekli değildir. Sigara dumanında bulunan tiyosiyanat anne sütü ile iyodun taşınmasını engellediği için anne sütünün iyotunu azaltır. Bu nedenle gebelik ve emzirme döneminde sigaranın bırakılması önemlidir.
Yetersiz iyot alımının yanında, aşırı iyot alımının da tiroid hastalığına yol açabileceği bilinmektedir. Bu durum özellikle tiroid bezi fonksiyon bozukluğu olan hastalarda daha belirgindir. Örneğin, endemik guatr ve iyot eksikliği olan hastalarda, iyot uygulaması tiroid hormonu üretimini aniden yükseltebilir ve hipertiroidi oluşturabilir. Tersine, Hashimoto tiroitli hastalarda iyot uygulaması hipotiroitiye yol açabilir veya hipotiroitiyi kötüleştirebilir.
İyot eksikliği ciddi bir halk sağlığı problemidir. Ancak son dönemde ülkemizde de yürütülen çalışmalar ile iyot eksikliği ve ilişkili komplikasyonlar önlenmeye çalışılmaktadır.