Geçtiğimiz Mayıs ayında yasalaştırılan Özel İstihdam Bürolarına geçici iş ilişkisi kurma yetkisi veren yani işçi kiralanmasının önünü açan düzenlemenin yönetmeliği 11 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete´de yayımlanarak yürürlüğe girmesi üzerine işçi temsilcisi sendikaların tepkisi gecikmedi.
Bir biri ardına yapılan açıklamalara katılan Petrol İş Sendikası Bandırma Şube Başkanı İsmail Kayan yaptığı açıklamada uygulamanın ?Modern Kölelik? olduğunu söyledi.
İşte Petrol İş Sendikasından yapılan açıklama;
?Özel İstihdam Büroları Yönetmeliğinin yayımlanmasıyla, bu bürolar aracılığıyla nasıl işçi kiralanacağının esasları tanımlanmış oldu ve böylece ?kiralık işçilik? dönemi fiilen de başlamış oldu.
Sermayenin talepleri doğrultusunda sömürünün arttırılmasına, işçinin sadece emeğinin değil bizatihi kendisinin bir meta gibi kiralanmasına ve güvensizleşmeye yol açacak bu uygulama ile ?modern köle? pazarları kurulmaya başlanacak.?
Kiralık işçiliğin kapsamı ne?
?Yayımlanan yönetmelikle fiiliyata geçmesinin önünde hiçbir engel kalmayan özel istihdam büroları aracılığıyla işçi kiralanması şu hallerde mümkün olabilecek:
1) İşçinin askerlik, hamilelik, yıllık izin ve hastalık hallerinde işveren bu işçilerin yeniden işe dönmelerine kadar yerlerine işçi kiralayabilecek.
2) Mevsimlik tarım işlerinde hiçbir süre sınırı olmaksızın işçi kiralanabilecek.
3) Ev hizmetlerinde hiçbir süre sınırı olmaksızın işçi kiralanabilecek.
4) İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, 4 aylığına ve toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla 2 defa sözleşme yenilenecek şekilde işçi kiralanabilecek.
5) İş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde, 4 aylığına ve toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla 2 defa sözleşme yenilenecek şekilde işçi kiralanabilecek.
6) İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde, 4 aylığına ve toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla 2 defa sözleşme yenilenecek şekilde işçi kiralanabilecek.
7) Mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları halinde, 4 aylığına işçi kiralanabilecek.
İşverenler yukarıda belirtilen sürelerin sonunda aynı iş için altı ay geçmedikçe yeniden geçici işçi çalıştıramayacaklar.?
Sınırlamalar istismarı engeller mi?
?Kiralık işçilik ile ilgili yukarıda çizilen kapsam, işverenler tarafından kötüye kullanılmaya son derece açıktır.
Nitekim, alt işverenlik (taşeron) düzenlemesi de iş mevzuatına sokulurken bazı sınırlamalar ve koşullarla dahil edilmişti. Halen mevzuatta bu sınırlamalar mevcuttur ve muvazaa bu koşulların ihlal edilmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Buna karşılık, taşeronluk istisnasız tüm sektörlere yayılmış ve taşeron istihdamı hızlı bir biçimde artmıştır.
Dolayısıyla, yasal düzenlemede geçici iş ilişkisine dair getirilen kısıtlamalar çalışma yaşamında, kiralık işçiliği sınırlamakta fiili olarak yetersiz kalacaktır.
Patronlar özellikle işletmenin iş hacminin arttığını ve dönemsellik arz eden iş artışları olduğunu gerekçe göstererek sürekli işçi kiralayabilecekler. Bu düzenleme istismar edilmeye açıktır.?
Kiralık işçilik tüm işyerlerinde yaygınlaşacak
?Ülkemizde şu anda 12 milyon 800 bin civarında kayıtlı çalışan bulunuyor. Kayıtdışı çalışanlar ise 4 milyonun üzerindedir. Hükümetin iddia ettiği gibi, bu düzenleme kayıt dışının azaltılmasına yaramayacak aksine kayıtlı çalışanların koşullarını kayıt dışı çalışanların kötü koşullarına yaklaştıracaktır. Bugün kayıt dışı çalışmak, mevzuatta zaten yasaktır, yapılması gereken bu tür düzenlemeler yerine devletin yaptırımlarını arttırmak yoluyla kayıt dışı ile mücadele etmesidir.
Türkiye´de şu an 1 milyon 736 bin 832 işyeri bulunmaktadır. Bunların 1,5 milyonu 1-9 kişi arasında işçi çalıştırmaktadır.
Düzenlemeyle, 10 kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerine 5 kişiye kadar geçici işçi çalıştırma olanağı sağlanıyor. Bu düzenleme özellikle küçük işyerlerinin çoğunda ?kölelik koşullarında? çalışan kiralık işçilerin çalıştırılması ile sonuçlanacaktır.
Yine bu düzenleme ile 10´un üzerinde işçi çalıştıran işyerlerinin istihdamının dörtte birine (1/4´üne kadar) kadar kiralık işçi çalıştırılabilmesine olanak veriliyor.?
?Kiralık işçilik? düzenlemesi ne getirecek?
?1- İş güvencesi olmayacak: İşçiler özel istihdam bürolarına geçici çalışmak için başvurabilecekler. Bir firmaya kiralandıklarında ne kadar süre ile çalışacakları düzenlemede belirtilmektedir. Bürolar ile sözleşme imzalamış kiralık işçilerin 3 ay işe çağrılmadıkları durumda iş akdini feshetme hakkı bulunacaktır. Ancak tüm bu düzenlemeler, kiralık işçiyi güvence altına almaya yetmeyecektir. Kiralık çalışmaya ilişkin konulan üst sınır dünya ortalamalarının da üzerindedir. Dünyada kiralık işçilerin yılda ortalama üç ay ve altında çalıştığı bilinmektedir. Dolayısıyla, bu işçilerin kıdem ve ihbar tazminatı hakkı kazanması son derece zor olacaktır.
2- İstihdam güvencesi olmayacak: Kiralık işçilerin fabrikada işi bittiğinde özel istihdam bürosunun onu hemen başka bir yerde çalışmaya yönlendirmesinin garantisi yoktur. Üç ay boşta gezdiğinde özel istihdam bürosu ile sözleşmesini feshetme hakkı olacaktır ama bu istihdam güvencesi sağlamayacaktır. Dolayısıyla yeni bir fabrikaya yönlendirilene kadar ücret alamayacak, boşta kalacaktır.
3- Çalışma koşulları ve sosyal haklar belirsiz olacak: Kiralık işçilerin ücretlerinin ne olacağına ilişkin bir düzenleme yoktur. Fazla çalışma, izin, çalışma süresi ve sosyal haklarının nasıl olacağı belirsizdir. Düzenlemede sadece, kiralık işçilerin ?Temel Çalışma Koşulları? emsal işçiye göre farklı olamaz denmektedir. Ama içtihatta ?Temel Çalışma Koşulları? nın işe giriş-çıkış saatleri, ara dinlenmeleri gibi genel koşullar olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla kiralık işçi; daha az ücretle ve sosyal haklardan yoksun bir şekilde çalıştırılacaktır.
4- Emeklilik hayal olacak: Yılda geçici olarak 4 ay çalışan işçinin normal şekilde emekli olması mümkün değildir. Bugün normal çalışanlar dahi ?mezarda? emekli olabilirken, kiralık işçilerin emekli olması neredeyse imkânsız olacaktır.
5- Sendikal haklar olmayacak: Kiralık işçiler, kısa süreli ve geçici çalıştıklarından sendikalı olmaları ve toplu iş sözleşmesi hakkından yararlanmaları fiilen mümkün değildir. Bugün taşeron işçilerin sendikalaşmalarının önünde yasal hiçbir engel olmamasına rağmen örgütlenmelerinin çok zor olduğu biliniyor. Taşeron çalışanlar gibi kiralık işçilerin de sendikaya üye olmaları fiilen çok zor olacak, çoğu durumda mümkün olamayacaktır.
6- Fabrikalarda çalışma barışı ortadan kalkacak: Kiralık işçiliğin hayata geçmesiyle, özellikle fabrikalarda aynı işi yapan iki farklı statüde işçi olacak. Bu durum, eşitsizliği artırırken patronlara da kadrolu çalışanlar üzerinde baskıyı arttırmaları için bir koz verecektir. Hele sendikalı işyerlerinde, kiralık işçilik uygulaması ile sendikanın gücü kırılacak ve toplu iş sözleşmelerinin yaptırımı yine fiilen azalacaktır.
7- İŞKUR faaliyetleri özelleştirilmiş olacak: Devlete bağlı İŞKUR´un yapması gereken iş bulma faaliyeti, ülkemizde hali hazırda sayıları 438 olan özel istihdam bürolarına devredilecek yani İŞKUR faaliyetleri bir nevi özelleştirilmiş olacaktır. Üstelik işe yerleştirme faaliyetinden işçi başına rant elde edilmeye başlanacaktır. Bunun adı ?modern dayıbaşılık? tır.?
Petrol-İş ?kiralık işçilik? ile ilgili ne diyor?
?Kiralık işçilik, istihdamda işverenler için tam esneklik sağlarken, işçiye sıfır güvence getirmektedir!
Kiralık işçiliğin yaygınlaşması ile birlikte kıdem tazminatı hakkı zaten birçok işçinin elinden alınmış olacaktır!?
Kiralık işçilik ile birlikte;
?- İşçinin emeği kazanç konusu olacaktır.
- İşsizler düşük ücretle, güvencesiz ve kötü koşullarda çalışmaya mecbur bırakılacaktır.
- İşçiler insan onuruna yakışmayacak koşullarda çalıştırılacaktır.
- Bu düzenlemeyle işçi simsarlığının önü açılmıştır, işyeri kavramı ortadan kalkacaktır.
- Bu tür sözleşmeyle çalışacak işçiler için iş güvencesi tasfiye edilmiş olacaktır.
- Kiralık işçilerin örgütlenme hakkı olmayacak, patronlar grev hakkını kullanılamaz hale getirmek için bu düzenlemenin etrafından dolanacaktır.
- Kiralık işçiliğin yaygınlaşması ile birlikte, ücret seviyeleri baskılanacak, işyerinde aynı işi yapan farklı statüde iki işçi grubu oluşacak ve eşitsizlikler daha da artacaktır.
Petrol-İş´in örgütlü olduğu işyerlerinde tavrı ne olacak?
Petrol-İş, 2-3 Haziran 2016 tarihinde gerçekleştirdiği Genişletilmiş Başkanlar Kurulu toplantısında, ?kiralık işçilik? uygulamasına ilişkin bir yaklaşım geliştirmiştir.
Petrol-İş, özel istihdam bürolarına geçici iş ilişkisi kurma yetkisi veren yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi´ne yapılacak başvuruların ve söz konusu hukuki sürecin takipçisi olacaktır.
Petrol-İş, özel istihdam bürolarından işçi kiralanması girişimlerine karşı çıkacak ve örgütlü olduğu işyerlerinde bu uygulamalara başvurulmasını kabul etmeyecektir. Bu doğrultuda gerektiğinde üretimden gelen gücünü kullanmak da dahil her türlü mücadeleyi verecektir.?
