Emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Nazmi Oruç´un, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi´nin düzenlediği ?II. Bandırma ve Çevresi Sempozyumu?nda sunduğu ?Zeytinyağı artığı karasu? konulu bildirisi büyük ilgi gördü.
Eskişehir Üniversitesi´nde, ?Ziraat Toprak ve Su Kimyası? bölümünden emekli olan ve 35 yıldır çevre bilimi üzerinde çalışmaları bulunan Oruç, ?Balıkesir ilinde zeytinyağı fabrikası atığı karasu meselesi? başlıklı bildirisinde özetle şu bilgilere yer verdi:
?Türkiye, dünya zeytin üretiminde İspanya, İtalya ve Yunanistan´ın ardından dördüncü sırada yer almaktadır. Dünyadaki zeytin ve zeytinyağı üretiminin yüzde 86´sı Akdeniz çanağındaki ülkelerde gerçekleşmekte olup, bu üretimin yüzde 26´sı İspanya, yüzde 23´ü İtalya, yüzde 15´i Yunanistan, yüzde 9´u Türkiye, yüzde 8´i Tunus ve yüzde 5´i Fas tarafından sağlanmaktadır. Ülkemizde en çok zeytin üretimi gerçekleştiren iller Aydın, İzmir, Muğla, Balıkesir, Bursa, Manisa, Çanakkale, Gaziantep ve Mersin şeklinde sıralanmaktadır. Türkiye´de meyve veren zeytin ağacı sayısı 1995 yılında 81.437.000 iken, 2018 yılında 174 milyona yükselmiştir. Ağaç sayısındaki artışla birlikte yağlık zeytin miktarı ve dolayısıyla karasu artığı da artmıştır. Yaklaşık yüzde 73´ü yağlık olarak değerlendirilen ağaç sayısındaki bu artışa paralel şekilde periyodisite ve iklim koşullarına bağlı olarak yıllara göre de değişmekle birlikte 1995 yılında 309.000 ton olan yağlık zeytin üretimi de 2018 yılında 1,074,789 tona yükselmiştir. Türkiye´de, zeytinyağı üretimi sırasında çok fazla miktarda ortaya çıkan karasuyun, araziye ve su yollarına dikkatsizce ve yasa dışı olarak verilmesi önemli çevre sorunlarına yol açmaktadır. Zeytin tanesinin yaklaşık yüzde 50´sini oluşturan meyve suyuna ilaveten üç fazlı sistemlerde(modern-kontinü) ılık su katılması nedeniyle işlenen 1 ton zeytinden 1.0-1.2 metre küp karasu oluşmaktadır. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi´nin (UZZK), 2017-2018 yılı tahmini yağlık zeytin verilerine göre karasu değerleri metre küp/yıl olarak Bandırma 2,950, Erdek 5,768, Gönen 113, Manyas 154 ve Marmara için 619 ve Balıkesir il toplamı için 245.644 olarak hesaplanmıştır. Özellikle yoğun organik madde yükü(KOİ=70-80 g/l) yüksek fenol, lipid ve fitotoksit etkisi nedeniyle karasuyun arıtılmasına ilişkin olarak günümüzde ekonomik ve pratik şekilde geçerli olabilecek bir yöntem geliştirilememiştir. Diğer yandan bu atıklar büyük ölçüde organik madde(OM=50 g/l), azot(N=72 g/l) ve özellikle potasyum(K=3.25 g/l) gibi besin elementlerini içermektedir. Bölgede bazı zeytinyağı işletmelerinin karasu artığını havuzlarda bekleterek kuruttuğu, bazı işletmelerin ise karasuyu doğrudan veya havuzlarda bir süre beklettikten sonra çevreye akıttığı görülmüştür. Özellikle fakir ve erozyona duyarlı olan bölge topraklarında öngörülen koşulları taşıyan karasu/kekinin tarımsal alanlarda kullanılmalarına ilişkin araştırmaların ilgili kuruluşlarca yapılması veya karasuyun/kekinin ekolojik kirlilik yerine ekolojik(organik) gübre olarak değerlendirilmesi için özel sektörün teknik bilgi ve mali yönden desteklenmesi de önerilmiştir.?
Prof. Dr. Nazmi Oruç, bildirisinde şunları da aktardı:
?Zeytin ve zeytinyağı üretiminde Aydın, İzmir ve Muğla´yı takiben dördüncü sırada yer alan Balıkesir´de, 2017-2018 sezonunda toplam 204.704 ton zeytinin işlenmesi ve 1 ton yağlık zeytin=1,2 ton karasu oluşumu varsayımıyla yaklaşık 245.644 metre küp karasu oluşacağı hesaplanmıştır. Bandırma, Erdek, Gönen, Manyas ve Marmara ilçeleri arasında Marmara Adası, yağlığa ayrılacak 516 ton ile ilk sıradadır. Bu durumda da adı geçen ilçeler arasında en yoğun karasu artığı Marmara Adası´nda beklenir. Bu çalışma sırasında, Marmara Adası´nda zeytinyağı işletme tesisi konusunda herhangi bir bilgi elde edilmemiş, geçmiş dönemlerde adada toplanan zeytinlerin Erdek Zeytin Tarım Kooperatifi´ne gönderildiği, bu arada Marmara ilçesinin bir mahallesi olarak verilen Avşa Adası´nda, Yiğitler Mahallesi´nde özel bir firmaya ait modern bir zeytinyağı işletmesinin devlet katkısıyla kurulduğu öğrenilmiştir.? ÖNDER BALIKÇI
