Türkiye zeytinyağında rekor kırmasına rağmen, pazarlama ve destekleme konusunda büyük bir çıkmaz yalanıyor.
Bakanlık: Zeytinyağı üretim ve satış merkezlerini denetlemeye başladı.
Bu sezon 475 bin ton zeytinyağı üretimi gerçekleşirken, stoklarla birlikte toplam miktar 600-700 bin ton aralığına ulaştı.
Türkiye, üretimde herhangi bir sıkıntı yaşamazken, pazarlama konusunda ciddi sorunlarla karşı karşıya kalındı. 2009 yılında belirlenen hedefler büyük ölçüde gerçekleşmiş olsa da "Türkiye 750 bin ton yağı nasıl pazarlayacak?" sorusu hala yanıtsız.
Yanlış stratejiler sonucu Türkiye, defalarca varilli ve dökme zeytinyağı ihracatına yasak getirdi. 13 ay süren son yasak, Türkiye'nin mevcut pazarlarını kaybetmesine ve prestij kaybına yol açtı. "Zeytin ve zeytinyağı üretiminde rekor kırıldı, ikinci sıraya yükselindi" diyerek övünenler, üretilen zeytinyağını değerlendirecek ve ihraç edecek planlamaları yapmadığı görüldü, üreticiye ve ihracatçıya destek olmayı bırakın köstek oldular.
Avrupa'da sahte zeytinyağı vakaları rekor seviyeye ulaştı.
DESTEKLER YILLAR İÇİNDE ERİDİ
Zeytinyağında üreticiye verilen destekler de yıllar içinde eridi. İlk kez 1998 yılında kilo başına 40 cent olarak uygulanan destek, ürün bedelinin yüzde 36'sına denk geliyordu. Bugün ise litre başına verilen 1 liralık destekleme primi, 3 centin altında ve ürün bedelinin binde 61'i gibi komik bir seviyede kaldı. İspanya'da ise destekler hala ürün bedelinin yüzde 25'ine yakın.
MARKALAŞMA ve İÇ TÜKETİM SORUNU
Türkiye, zeytinyağını markalı olarak ihraç ederek katma değer yaratmak istiyor ancak marka oluşturma konusunda ciddi bir çaba gösterilmedi. İç tüketimi de artırmak hedeflenirken, alım gücünün düşük olması ve bölgeler arası bilinirlik eksikliği nedeniyle bu hedef de ulaşılamadı. Artan fiyatlar ve sahte yağ satışları ise tüketiciyi olumsuz etkiliyor.
ÜRETİCİ DE TÜKETİCİ DE MEMNUN DEĞİL
Üretimin sürdürülebilirliği için çiftçinin para kazanması gerekirken, bu yıl fiyatlardan üreticiler de memnun değil. Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği'nin alım fiyatları, 2023 yılına göre yüzde 20-25 oranında daha düşük kaldı. Piyasada şu an toptan zeytinyağı fiyatları geçen yılın oldukça altında seyrediyor.
YANLIŞ POLİTİKALAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Türkiye zeytinyağında dünya ikinciliğine yükselmiş olsa da, uygulanan yanlış politikalar ve strateji eksikliği yüzünden büyük bir çıkmaza girdi.
Uzmanların analizine göre, Türkiye, üretimi artırdığı kadar, pazarlama, markalaşma, tüketimi destekleme ve ihracat politikalarını da gözden geçirmeli. Desteklerin artırılması, yerli üreticinin korunması ve tüketimin teşvik edilmesi, Türkiye’nin zeytinyağında gerçek bir oyuncu olması için şart olduğuna dikkat çekildi.