Doktor vagonu ile ilgili çok fazla anılarım var. 6 Ekim 1964 tarihinde meydana gelen Manyas Depremi, Bandırma'da epeyce yıkım yapmış ve artçıları 2 ay kadar sürmüştü. Bandırma ve civar köylerinde evlerde ve camilerde çeşitli hasarlar meydana gelmiş ahali evlerinin bahçesine kurdukları çadırlarda yaşamaya başlamıştı. O depremde rahmetli babam doktor vagonunu lojmanın karşısında boş bir hatta çektirdi. Yaklaşık 10-15 gün vagonun içinde yaşadık. Büyük artçılarda doktor vagonu rayların üzerinde ileri-geri 100 metre gidip gelirdi. Manyas Depremi kışın meydana gelmişti. Kuvvetli artçılardan birinde akşam saatlerinde vagonun içinde yemek yerken yanmakta olan soba devrildi. Soba boruları ortalığa savruldu. Sodanın ağzı açılarak yanmakta olan kömürler vagonun ahşap zeminine döküldü. Az daha yangın çıkıyordu. Kova ile su taşıyarak zor söndürdük.
RAHMETLİ BABAM TCDD ARA İSTASYONLARINDA ÇALIŞAN HASTALARI TEDAVİ ETMEK İÇİN AYAKLARINA KADAR GİDERDİ.
Rahmetli babam Dr. Mehmet Aydınoğlu TCDD 3. İşletmede, Bandırma Kısım Hekimi olarak (1959-1987 yılları arasında...) Bandırma'da görev yaparken, Bandırma ile Balıkesir arasında kalan ara istasyonlarda görev yapmakta olan demiryolcu personel ve aile fertlerinin hastalıklarını tedavi etmek için haftada 1 gün (perşembe günleri) bu "doktor vagonu" ile turneye çıkardı.
Doktor vagonu her hafta perşembe günleri Balıkesir Gar'ından kalkan marşandizin (yük treni) en arkasına takılarak sefere başlar, ara istasyonlara teker teker uğrayarak o istasyonlarda görevi sırasında rahatsızlanıp hasta olan demiryolcu personel ile onların aile fertlerini doktor vagonunda muayene ederek tedavilerini yapardı.
Demiryolcu hastaların muayeneri bittikten sonra tedavi edilecek başka kimseler varsa onların da muayeneleri yapılıp ilaçları verilirdi. "Bu da bizim komşunun gelini, 3-5 gündür çok hasta diyerek personel ile birlikıte gelen yoksul halktan sivil hastalara da bedava bakılırdı. Hatta çok ağır hasta (yatalak) olup istasyonda bekleyen doktor vagonuna kadar yürüyerek gelemeyen hastaların evlerine kadar gidilirdi. "Bizim evin karşısında çok ağır hasta yatalak bir nine var. Bir aydır birşey yiyip içmiyor. Doktor bey hazır buraya kadar gelmişken ona da bir bakıversen çok sevaba girersin..." diyenlerin isteğini hiç bir zaman geri çevirmezdi rahmetli babam.
Doktor vagonu takılmış marşandiz Balıkesir'den yola çıkmadan önce ara istasyon şefleri teker teker telefon ya da telgrafla aranarak hasta olup olmadığı, rahatsızlıklarının ne olduğu önceden öğrenilir ona göre Balıkesir Kısım Hekimliği eczanesinden ilaç temin edilip hastalara götürülürdü..
Doktor vagonunda muayene yatağı, ecza dolabı, tansiyon ölçme aleti ve diğer muayene araç-gereçleri gibi bir hastanın tedavisi için gerekli olan her türlü tıbbi malzeme mevcuttu.
Balıkesir Kısım Hekimi (demiryolları doktoru) izine ayrıldığı zaman aynı hizmet (Balıkesir doktorunun görev sahası olan...) Balıkesir-Soma arasında da verilirdi.
Ayrıca doktor vagonunda hasta bekleme salonu, muayene odası, iğne vurma odası, mutfak, banyo, tuvalet, oturma odası vs. gibi her türlü konfor mevcuttu. Buharlı kalorifer (sofaj) ile ısıtılırdı.
Babam rahmetli Dr. Mehmet Aydınoğlu 1987 yılında demiryollarından emekliye ayrıldı. 1993 yılında vefat etti.
Doktor vagonu Aşağıistasyon Garı binasının önündeki boş bir hatta tek başına duruyordu. Bir süre sonra ortalıktan kayboldu.
Vakti zamanında TCDD ve Bandırma Limanı'nda doktor olarak çalışırken marşandiz ile yola çıkıp ara istasyonlardaki demiryolcu hastaları muayene ettiği "doktor vagonu"nun nerede olduğunu çok merak ediyor ve her yerde onu arayıp her gördüğüm demiryolcuya muhakkak soruyordum. Ama bir türlü nerede olduğunu öğrenememiştim. Kimse nerede olduğunu bilmiyordu. Sonunda 2018 yılında "doktor vagonu" Uşak'ta kaderine terk edilmiş harap bir halde bulundu. TCDD, doktor vagonunu restore ettirip müze haline getirerek çok güzel bir iş yapmış. Görünce çok şaşırdım ve sanki yakın bir akrabamı görmüş gibi çok sevindim. Emeği olanları tebrik ederim. Doktor vagonunu üzerinde yazılı olan 456 numarasını görünce tanıdım. Bu vagon o vagondu.
1964 MANYAS DEPREMİNDE DOKTOR VAGONDA KALMIŞTI.
Bu "doktor vagonu" ile ilgili çok fazla anılarım var. 1964 yılında meydana gelen Manyas Depremi, Bandırma'da epey yıkım yapmış ve artçıları 2 ay kadar sürmüştü. Bandırma ve civar köylerinde evlerde çeşitli hasarlar meydana gelmiş ahali evlerinin bahçesinde çadırlarda yaşamaya başlamıştı. O depremde rahmetli babam doktor vagonununu lojmanın karşısında boş bir hatta çektirdi. Yaklaşık 10-15 gün vagonun içinde yaşadık. Büyük artçılarda doktor vagonu rayların üzerinde ileri-geri 100 metre gidip gelirdi. Manyas Depremi kışın meydana gelmişti. Kuvvetli artçılardan birinde akşam saatlerinde vagonun içinde yemek yerken yanmakta olan soba devrildi. Soba boruları ortalığa savruldu. Sodanın ağzı açılarak yanmakta olan kömürler vagonun ahşap zeminine döküldü. Az daha yangın çıkıyordu. Kova ile su taşıyarak zor söndürdük.
Bir keresinde doktor vagonu marşandiz ile birlikte rampa yukarı giderken birkaç vagon ile birlikte diziden kopmuş. Hızlanarak geri geri gitmeye başlamış. Babam hemen durumu fark ederek çok fazla hızlanmadan vagondan aşağı atlamış. Yara bere içinde eve gelmişti. Marşandiz ara istasyonlarda manevra yapar, katara bazı yeni vagonlar eklenir, bazı vagonlar katardan ayrılarak o istasyona bırakılırdı. İşte o manevraların birkaçında makinist vagona hızlı tampon yapınca içindekiler aniden oraya buraya savrulurdu.
O yıllarda lokomotifler buharla (steam=istim) çalıştığı için lokomotifin bacasından etrafa bol miktarda çok ince kömür tozu saçılırdı. Turneden döndüğünde rahmetli babamın yüzü gözü zenci gibi kapkara olurdu. Yolculuk sırasında üzerine giydiği beyaz gömlek ile beyaz doktor önlüğü simsiyah olur her hafta mutlaka yıkanırdı.
NOT: TCDD Cumhuriyetin ilk yıllarında demiryolu hatlarında oluşabilecek kazalarda sağlık yardımı yapacak ve hastaları en yakın hastanelere nakledebilecek “sıhhi imdat” ya da "doktor vagonları" nı devreye soktu.
Bu amaçla hazırlanan "doktor vagonları" uzun zaman sivil halka ve demiryolu çalışanlarını hizmet vermiştir.
456 no.lu "doktor vagonu" Anadolu Bağdat Demiryolları'na bağlı olarak görev yapmaya başlamıştır. 7 no.lu 4 dingillidir. Bu Vagonda ameliyathane,eczane,doktor odası 8 yataklı reviri, hastabakıcı, sağlık memuru odası ve mutfağı vardır.
1921 yılında Alman WUMAG firmasına sipariş edilerek yaptırılmış ve 1927 yılında teslim alınmış olan 3 ayrı vagondan (diğer ikisi Kütüphane ve Konferans vagonları olarak kullanıldı...) birisi olan bölgemizdeki 456 no.lu "doktor vagonu" son görev yeri olan Uşak Banaz Büyük Oturak İstasyonunda tekerlek arızası dolayısıyla kalmış ve adeta kaderine terk edilmişti.
Doktor vagonu TCDD 3. Bölge Müdürlüğü olanaklarıyla 2017 yılı sonunda İzmir’e getirildi ve Alsancak Cer Atölyesi'nde 4-5 ay gibi kısa bir sürede sergilenebilir bir hale getirilmek üzere çalışmalara başlandı. 14 mart 2018 tarihinde Basmane Garı’nda Tıp Bayramı günü dolayısıyla halkla buluştu.
Bu vagon bir benzeri daha kalmamış olan Demiryolu Kültürünün eşsiz bir parçası aynı zamanda Ülkemiz sanayi ve kalkınma mirasının önemli bir parçasıdır.
Genç Cumhuriyetimizce Eskişehir Vagon Fabrikası'nda daha kısa boyutta yerli doktor vagonu 20 adet daha üretilerek yurdun yerli malı doktor vagonlarının yurdumuzun her tarafında hizmet vermeleri sağlandı.
İlk olarak Eskişehir’de hizmete giren sıhhi imdat vagonlarının sayısı demiryollarının büyümesiyle artırıldı. 1960 yılında Anadolu’yu çelik ağlarla ören demiryollarında 3 tanesi Ege Bölgesi'nde olmak üzere içinde ameliyathane, revir, tabip odası, hemşire odası, mutfağı bulunan 19 sıhhi imdat vagonu gezici hastane hizmeti verdi.
Anadolu-Bağdat Demiryolu Hattı Ser Tabibi Doktoru Mehmet İhsan’ın yazdığı makaleden her türlü tıbbi alet, edevatın bulunduğu sıhhi imdat vagonlarında; kulak, burun, bademcik, boğaz, göğüs, mide, diş, beyin, kırık çıkık, karaciğer, bağırsak, safra kesesi idrar yolları, nisaiye, hıyarcık göz ve diğer hastalıklarla ilgili tedavi ve ameliyatların yapıldığını öğreniyoruz. Sıhhiye veya doktor adıyla bilinen vagonlarda demiryolları personelinin dışında halka da sağlık hizmetleri verilirdi. Doktor, hemşire ve hasta bakıcıların görev yaptığı, özel donanımlı vagonlarda kasaba ve köylerden gelen hastalar muayene edilip, ilaçları temin edilir, gerekirse ameliyatları yapılırdı. Sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması, hastanelerin çoğalmasıyla birlikte doktor vagonları devre dışı kaldı. TCDD 3. Bölge Müdürlüğü tarafından Uşak’ta kaderine terk edilmiş doktor vagonu Alsancak Garı’na çekilerek bakıma alındı, yoğun bir çalışmayla aslına uygun olarak yeniden onarıldı. Müze haline getirilerek İzmir BasmaneGarı'da halkın ziyaretine açıldı.
