93 Harbi’nden sonra Bandırma’ya yerleşen Balkan ve Kafkas göçmenleri piyasayı canlandırmışlardı. Salı günleri kurulan pazar köylerden ve nahiyelerden gelenlerle hareketleniyordu.
1895 yılında Bandırma’ya yerleşen Şayakçı Hasan Efendi, burada bir işyeri açarak şayak ticareti yapıyordu. Macuka’dan eşi Fatma Hanımı, çocukları Sadık, Büyük Hüsniye ve İbrahim’i de Bandırma’ya getirmişti.
Büyük oğlu Sadık Efendi ile eşi Hüsniye Hanımı Balıkesir’e yerleştirdi. Sadık Efendi Balıkesir’de eniştesi Ali Osman Efendi ile birlikte çalışmaya başladı.
Şayakçı Hasan Efendi 1906 yılında vefat edince şayak ticaretine oğulları Abbas (Öner) ve İbrahim (Altuğ) Efendiler devam ediyorlardı. Meşrutiyet’in getirdiği özgürlük ortamında kurulan Rumeli Muhâcirîn-i İslâmiye Cemiyeti’nin Bandırma şubesinin üyesiydiler ve Bandırma’da bir şayak fabrikası kurmak için uğraşıyorlardı.
Ancak bu işler hep yabancıların kontrolündeydi. İzmir merkezli The Oriental Carpet Manufacturers Ltd. çok ucuza ihracat yaparak yerli sanayiyi baltalıyordu. Osmanlı Hükümeti ise hazırladığı tasarılarla yerli yatırımcıları teşvik etmeye çalışıyordu. Yayın organı Muhacir gazetesi olan Rumeli Muhâcirîn-i İslâmiye Cemiyeti’nin amacı; topraklarımıza yerleşen muhacirlere ziraat, sanayi, ticaret ve maarif konularında yardımcı olmak ve sınırlarımız dışında kalmış Müslümanların haklarını korumaktı.
Hükümet; o zamana kadar fabrika kurmak isteyip de bu işe kalkışamayan kişilerin önündeki engelleri kaldırmaya hazırlanıyordu. 1909 ve 1910 yıllarında hazırlanan teşvik tasarılardan yararlanabilmek için kurulacak şayak fabrikasının en az 2000 Osmanlı lirası değerinde olması, günde en az 25 işçinin çalıştırılması ve alınacak ruhsatla kurulması gerekiyordu.
Amaç üretimin imalathaneler yerine fabrikalarda yapılarak dışarıya bağımlılıktan kurtulmaktı. Kanun tasarılarında kurulacak fabrikalar; emlak, gelir ve belediye gibi vergilerinden muaf tutulacaklardı.
Uşak’ta Hamzazadeler, Hacı Gedikzade ve Hacı Hafız Mustafa Efendiler buharla çalışan bir halı ve şayak fabrikası kurmuşlardı. “Uşak’taki fabrikalar da şayak ve kazmir üretiminden vazgeçerek, eriş ve argaç halı ipi imaline başladılar.” (*) (*) BOA. SD. 1228/8, Ticaret 4/233, 03 Ağustos 1909/16 B 1327
Uşak’ta halı ipi imalatı
